project SSN
renovatie stadsschouwburg te Sint-Niklaas, 1996
tekst : Koen Bogaert
fotografie : Liesbet Goetschalckx
Naar aanleiding van een rondgang voor de architectenvereniging NAV somde ik in het voorjaar van 1997 volgende bedenkingen op in een eenvoudig bundeltje.
...Ik herinner mij onze ouderavonden in de oude schouwburg die toen nog de “a-kademie" werd genoemd door de oud-scouts. Ik denk aan de levensgevaarlijke steile trap die vanop de scène achter de dubbele klapdeur onmiddellijk de diepte indook zonder bovenbordes. Nergens heb ik zo'n krachttermen weten gebruiken als aan de voet van die helling. Het aanpalende artiestenkamertje kon je enkel bereiken door terug een paar treden naar boven te gaan. Het heeft tot de afbraak van de oude schouwburg geduurd, voor ik kon begrijpen waarom daar nog een trapje was. In die kleedkamers heb ik als welpje voor het eerst een man gezien die zich als vrouw verkleedde voor het stuk "De bekoringen van Sint-Antonius". Pas veel later had ik door dat dit voor de lol was. Doordat de kleedkamers onder de scène lagen, mocht daar enkel gefluisterd worden. Als vader van 4 kleine kinderen voel ik nu grote bewondering voor de akela die toen 40 kleine welpjes moest laten zwijgen, alvorens ze de scène opmochten. Enkele jaren later heb ik voor dat zelfde toneelstuk - dat om de vijf jaar werd opgevoerd de begeleiding verzorgd op gitaar. Samen met een piano en een drumstel met bijhorende spelers zaten wij in de coulissen op mekaars schoot. Bovendien waren wij erg hinderlijk voor de "artiesten" die hun intrede maakten.
Een beeld dat nooit zal vervagen is het zien laden en lossen, met een katrol langs de buitengevel. Een vleugelpiano zes meter hoog aan een zijgevel in de lucht zien zweven en onder "hei, hei, ho"- geroep naar binnen zien trekken, blijft je toch een tijdje bij.
Omdat het ondertussen bovendien binnen regende en heel het gebouw brandonveilig was, kwamen besprekingen op gang om de schouwburg te renoveren. Architect Ro Berteloot werd aangesproken vanwege zijn referentie bij de renovatie van de Vooruit te Gent. Hem werd gevraagd een tijdelijke samenwerking aan te gaan met een architect uit Sint-Niklaas om het politiek beter te kunnen aanbieden. Een nieuwbouw aan de rand van de stad in plaats van een verbouwing was geen optie. Daarvoor had het pand te veel charme. Het was een ernstig nadeel dat de oude speelvloer zes meter boven het voetpad lag. Door de nieuwe scènevloer een paar meter lager te plaatsen bekom je een betere helling voor de zaal en kan je binnen lossen en laden met een eenvoudige schaarlift. Dit biedt het bijkomend voordeel dat de hoogte van de toneeltoren - de ruimte boven de scène waarin de decorstukken worden opgetrokken - lager kan blijven. De functies die vroeger onder de scène lagen, werden herschikt in een nieuw bijkomend volume dat de blinde achtergevel van de toneeltoren deels wegwerkt. Tegelijkertijd brengt het vormelijke duidelijkheid over het nieuwe deel achteraan en het bestaande deel vooraan.
Door de combinatie van het behoud van het oorspronkelijke gebogen plafond en de nieuwe verlaagde zaal diende de zaalakoestiek extra te worden nagekeken. De opgehangen reflectoren aan het plafond en de absorptiepanelen aan de wand werden specifiek berekend voor spraaktoepassing. Muziektoepassingen vragen daarentegen andere oplossingen. Multi-functionaliteit boet vaak in aan kwaliteit.
Niet elke werfvergadering was even spectaculair hoewel de burgemeester sommige voorstellingen wel kon horen tot in de ontvangstzaal van het stadhuis. Elke verbouwing - groot of klein - blijft steeds een hele onderneming. Maar ook bij het vallen van dit doek ging elke speler voldaan naar huis...
In the spring of 1997, on the occasion of a tour for the architects' association NAV, I compiled the following thoughts in a simple booklet.
I remember our parents' evenings at the old theatre, which at the time was still called the "a-kademie" by the former scouts. There was a dangerously steep staircase, which from the stage, behind the double swing doors, immediately plunged into the depths, and had no upper landing. I have never heard people using so many expletives as when I was stood at the bottom of that staircase. The adjoining artist room could only be reached by going back a few steps up the staircase. I only understood why there was still a small staircase there when the old theatre was demolished. When I was a lad, I saw a man dressed as a woman for the first time in the dressing rooms, for the performance of "The temptations of St Anthony". It was only much later that I realised that this was for fun. Because the dressing rooms were underneath the stage, you were only allowed to whisper there. As a father of 4 young children, I now have great admiration for the Akela who had to keep 40 young kids silent before they went on stage. A few years later, for the same play - which was performed every 5 years - I provided the accompaniment on guitar. Together with a piano and a drum kit, with accompanying musicians, we sat in the wings, on each other's laps. What's more, we were a major inconvenience for the "artists" who made their entrance.
An image I will never forget is watching things being loaded and unloaded with a pulley along the outside wall. Seeing a grand piano swinging 6 meters in the air on a side wall, before being pulled inside to the sounds of "heave, heave, ho", is something you don't easily forget.
And since it also leaked inside when it rained and the whole building was a fire risk, discussions started to renovate the theatre. Architect Ro Berteloot was approached, having worked on the renovation of the 'Vooruit' in Ghent. He was asked to enter into a temporary collaboration with an architect from Sint-Niklaas, in order to sell it better politically. A new building on the edge of the city rather than a renovation was not an option. The site had too much charm for that. It was a major disadvantage that the old stage floor was six metres above the pavement. By placing the new stage floor a few meters lower, a better slope was achieved for the hall, whereby you could load and unload inside with a simple scissor lift. This had the additional advantage that the height of the stage tower - the space above the scene in which the set pieces are built - could remain lower. The functions that used to be underneath the stage were rearranged in a new additional space, which partly eliminates the blind rear facade of the stage tower. At the same time, the formal clarity continues to the new section at the back, and the existing section at the front.
Keeping the original curved ceiling, combined with the new lowered hall, meant that the hall acoustics had to be carefully studied. The suspended reflectors on the ceiling and the absorption panels on the wall were calculated specifically for vocal applications. On the other hand, music applications require different solutions. Multi-functionality is often chosen at the expense of quality.
Some site meetings were less spectacular than others, even though the mayor could hear some of the performances in the reception room of the town hall. Every renovation - whether big or small - is always a major undertaking. But even when these curtains came down, every performer went home in rapture..
